Amos Goldberg
Danas je Izraelski dan sjećanja na holokaust , koji mnogi izvan Izraela – Jevreji i nejevreji – imaju tendenciju da primjećuju. Na današnji dan mnogi obilježavaju borbu protiv antisemitizma kao dio užasnog nasljeđa Holokausta.
Nema sumnje da se protiv antisemitizma, i bilo kojeg drugog oblika rasizma i netrpeljivosti, mora odlučno boriti, i da kritička borba protiv njih mora biti jedna od jasnih lekcija koje treba naučiti na današnji dan.
Međutim, jedan od najuznemirujućih fenomena u posljednju deceniju ili dvije je poistovjećivanje anticionizma, pa čak i oštre kritike Izraela s antisemitizmom, kao i obrnuto poistovjećivanje “savremenog” antisemitizma prije svega s anticionizmom, pa čak i kritika Izraela.
Identifikacija kritike Izraela i anticionizma sa antisemitizmom je neutemeljena makar samo zato što su neki od najžešćih protivnika cionizma bili Jevreji.
Ove identifikacije su ozbiljne jer su izvedene iz navodnih lekcija o holokaustu. Stoga se čini da se svaka suštinska kritika Izraela i cionizma u javnom mnijenju, a posebno među nacionalnim i međunarodnim političkim i kulturnim institucijama, doživljava kao ideološki nastavak Holokausta.
Tako je emancipatorska borba Palestinaca za oslobođenje i dekolonizaciju označena kao borba koja je zapravo direktan nastavak holokausta i nacizma.
Identifikacija kritike Izraela i anticionizma sa antisemitizmom je neutemeljena makar samo zato što su neki od najoštrijih protivnika cionizma bili Jevreji. Zapravo, od trenutka kada se cionizam pojavio na pozornici istorije krajem 19. veka, u jevrejskom svetu se rodila opozicija protiv njega.
Ultraortodoksi su se tome suprotstavljali, reformatorski pokret, jevrejski liberali i komunisti, kao i jaki jevrejski socijalistički pokret u istočnoj Evropi, suprotstavljali su se – često čak oštro i bezobrazno. Danas je žestoka opozicija cionizmu unutar jevrejskog svijeta relativno mala, ali jevrejsko anticionističko naslijeđe je uporno.
Ukidanje kolonijalnog pokreta
Arapska, a posebno palestinska opozicija cionizmu nije antisemitska nego politička. Od svog početka, a svakako nakon Balforove deklaracije iz 1917. godine , cionizam je bio percipiran kao kolonijalni pokret koji je razvlastio koji je osmišljen da preuzme zemlju od njenih autohtonih stanovnika kako bi se uspostavio politički entitet sa jevrejskom većinom.
To je bio korijen arapskog otpora cionizmu, a kasnije i Izraelu. Godine rata, okupacije, protjerivanja i uskraćivanja prava samo su učvrstile ovu poziciju.
Ali ovaj osnovni stav su takođe najjasnije razumeli neki od ranih cionističkih vođa. Na primjer, Ze'ev Jabotinsky, otac revizionističkog cionizma i jedan od najvećih vođa cionizma u prvoj polovini 20. stoljeća, objasnio je u svom članku “Gvozdeni zid” iz 1923. da je arapska opozicija cionističkom nagodbi isto što i svako suprotstavljanje domaćeg stanovništva kolonijalnom okupatoru:
„Moji čitaoci imaju opštu predstavu o istoriji kolonizacije u drugim zemljama. Predlažem im da razmotre sve presedane sa kojima su upoznati i da vide da li postoji jedan usamljeni primer da se bilo kakva kolonizacija odvija uz saglasnost domorodačko stanovništvo. Ne postoji takav presedan.”
Ni suprotstavljanje levičarskih pokreta ili ljudi savesti širom sveta izraelskoj politici ili cionizmu samo po sebi nije antisemitsko.
Ova opozicija u principu proizlazi iz emancipatorskog svjetonazora koji se suprotstavlja svakom obliku kolonijalizma općenito, a posebno naseljeničkog kolonijalizma, utemeljenog na demokratskim vrijednostima nacionalne, političke i građanske jednakosti za sve.
Kako su pokazala četiri nedavna izvještaja pouzdanih i uvaženih izraelskih i međunarodnih organizacija za ljudska prava ( Yesh Din , B'Tselem , Human Rights Watch i Amnesty International ), Izrael se uspostavio – svakako na okupiranoj Zapadnoj obali, ali i na teritoriji države Izraela – režim strukturalnog aparthejda i uskraćivanja prava.
Zbog toga su Izrael – i sam cionizam – oštro kritizirani – slično Južnoj Africi tokom ere aparthejda, drugim zemljama, npr. Francuskoj tokom rata za nezavisnost Alžira; u SAD tokom rata u Vijetnamu; u Rusiju danas; i drugim zemljama kroz istoriju čije su nepravde izazvale kritike širom sveta.
‘novi antisemitizam’
To, naravno, ne znači da ne može biti antisemitskih motiva u suprotnosti s izraelskom politikom ili cionizmom, niti znači da ova opozicija ne može koristiti antisemitske slike i ideje. Ovo se dešava.
Izrael koristi oružje antisemitizma, koje je postalo tabu u svim zapadnim zemljama, s velikim uspjehom
U svojoj srži, međutim, opozicija izraelskoj politici, pa čak i cionizmu, legitimna je ideološka opozicija koja izrasta iz emancipatorskog svjetonazora pravde, slobode i jednakosti. Ko god želi da tvrdi suprotno, teret dokazivanja je na njemu ili njoj.
Dakle, odakle dolazi ova pozicija koja identificira snažno protivljenje izraelskoj politici prema Palestincima i svakako protivljenje cionizmu sa antisemitizmom i kome služi?
Značajna intelektualna prekretnica bila je kasnih 1960-ih kada su izraelski istraživači počeli da razvijaju koncept “novog antisemitizma”.
Njihov stav je bio da je staro antijevrejsko raspoloženje koje se oblikovalo i mijenjalo oblik tokom stoljeća sada prvenstveno i prije svega usmjereno protiv jevrejskog političkog poduhvata cionizma i Izraela.
Ali tek u posljednju deceniju ili dvije ova pozicija je postala dominantna koja karakterizira glavni tok većine zapadne politike od ljevice, ponekad čak i radikalne ljevice, preko centra, do konzervativne desnice, a u mnogim slučajevima i populističke, protofašistički ili bijeli supremacistički desni.
Uticajna politička koalicija unapređuje ovu poziciju.
Prvo i najvažnije, Izrael, koji izgleda ne uspijeva uvjerljivo opravdati svoju politiku okupacije, naseljavanja i kolonizacije – posebno na okupiranoj Zapadnoj obali, Jerusalemu i Gazi – u okviru bilo kakvog demokratskog i liberalnog diskursa, te stoga koristi oružje antisemitizma, koje je postalo tabu u svim zapadnim zemljama, sa velikim uspehom.
Ultra i populistička desnica – od stranke AfD u Njemačkoj do Trumpa, širokih krila Republikanske stranke i pristalica bijele nadmoći u SAD-u – identificiraju se s izraelskom rasističkom kolonijalnom politikom podržavajući je i identificirajući antisemitizam s antiizraelizmom i anti-cionizmom . Pokušavaju se legitimizirati i sakriti vlastitu tešku količinu antisemitizma i rasizma.
Zaista, inicijativu njemačkog parlamenta da se pokret bojkot, oduzimanje, sankcije (BDS) proglasi oblikom antisemitizma iznijeli su AfD i Richard Spencer, jedan od vođa američkog rasističkog i antisemitskog pokreta za prevlast bijele rase, koji je hvalio je izraelski rasistički „zakon o nacionalnim državama“ i gledao na Izrael kao na uzor za etničku nacionalnu državu.
Jevrejski identitet
Većina mejnstrim jevrejskih institucija u Severnoj Americi i svakako u Evropi takođe je simpatizovala i snažno promovisala ovu poziciju (iako je privukla i veoma jaku jevrejsku opoziciju, posebno u SAD i Kanadi).
Razlozi za snažnu podršku Jevreja ovoj identifikaciji su različiti, ali se obično ne odnose na istorijsku tačnost ili političku pravdu, već uglavnom na pitanja identiteta.
Značajna intelektualna prekretnica bila je kasnih 1960-ih kada su izraelski istraživači počeli razvijati koncept ‘novog antisemitizma’
Poslednjih decenija Izrael i briga o njemu postao je centralni deo jevrejskog identiteta širom sveta. Shodno tome, oštra moralna kritika Izraela i njegove nacionalne ideologije, tj. cionizma, doživljava se kao napad na njihov sam jevrejski identitet i stoga se (pogrešno) doživljava kao antisemitska.
Istovremeno, važno je istaći da je neprijateljstvo neke radikalne evropske ljevice (kao i bivšeg komunističkog bloka u određenim istorijskim trenucima) s vremena na vrijeme bilo tako pretjerano, a njegova demonizacija toliko pretjerana. , da je bilo teško ne osjetiti osjećaj antisemitizma ispod tankog sloja anticionizma.
Jevrejski intelektualac i preživjela holokaust Jean Amery, na primjer, to je isticala još kasnih 1960-ih. Ali glavni tok evropske i sjevernoameričke politike također ima tendenciju da podrži i promovira ovu poziciju.
Nesumnjivo je zapadnjačka mešavina antisemitizma i anticionizma povezana sa dobrim odnosima koje Izrael ima sa mnogim od ovih zemalja i sa geopolitičkim interesima. Ali isto tako nema sumnje da je ova pozicija mnogo puta podržana prikrivenim rasističkim, antiarapskim, antimuslimanskim i antiimigrantskim osjećajima, koji su postali mnogo jači u posljednje dvije decenije.
Nema sumnje da to također ima veze s transformacijom Holokausta u centralnu komponentu identiteta Zapada i njegovu posebnu osjetljivost na antisemitizam (mnogo puta iznad osjetljivosti na druge oblike rasizma i netrpeljivosti, npr. islamofobije).
Ali to također proizlazi iz želje i moralne obaveze u Evropi da se podstakne procvat jevrejske egzistencije nakon Holokausta.
Glavni liberalni i konzervativni suvremeni evropski identitet temelji se, između ostalog, na koncepciji „judeo-kršćanskog naslijeđa“ čije očuvanje zahtijeva prosperitetnu egzistenciju Jevreja u Evropi, te stoga EU i njene države članice čine sve napore da se Jevreji osjećaju udobno i neugroženo širom kontinenta.
Stoga glavne struje u evropskoj politici teže da zauzmu stav mejnstrim jevrejskih organizacija po ovom pitanju.
Kontradikcije
Ova koalicija nije napravljena od jedne kože. Pun je kontradikcija i uključuje populiste, krajnju desnicu i bijelu supremaciju, s liberalima, pa čak i progresivcima; uključuje Izrael i pristalice cionista koji žele da ojačaju jevrejsko postojanje u Izraelu, zajedno sa evropskim elementima koji žele da ojačaju jevrejsko postojanje u Evropi (što se tradicionalno smatra anticionističkim ciljem).
Ono što im je zajedničko, međutim, je da u praksi, namjerno ili ne, potpuno delegitimiziraju palestinski nacionalni narativ, koji legitimno gleda na cionizam kao na rasistički kolonijalni poduhvat koji je uspostavio modularni režim negiranja prava autohtonog naroda.
Namjerno ili ne, svi oni sudjeluju u radikalnoj transformaciji slike palestinskog nacionalnog pokreta iz emancipatorskog oslobodilačkog pokreta čiji su osnovni zahtjevi legitimni i pravedni (čak i ako se misli da se svi ne mogu ispuniti) u rasistički i antisemitski pokret.
Svi su uključeni, neki namjerno, a neki ne, u radikalnu promjenu političkog diskursa o Palestini i Izraelu: od onog koji zahtijeva od Izraela da bude odgovoran za svoju okupaciju, naseljavanje i kolonizaciju na Zapadnoj obali, Jerusalemu, unutar Izraela, i opsadu Gaza, na diskurs koji se fokusira na to da li je upravo ova rasprava antisemitska; od diskursa zasnovanog na egalitarnim vrijednostima do diskursa koji sam egalitarizam, u kontekstu Izraela-Palestine, prikazuje kao antisemitski.
Ovaj diskurs praktički onemogućava zamisliti necionističko egalitarno i pomirljivo rješenje sukoba – npr. binacionalizam – u kojem će svi ljudi na svetoj zemlji steći svoja puna jednaka ljudska, građanska i nacionalna prava (i to u trenutku kada takva ideje su toliko bitne jer se čini da je „rješenje dvije države“ izumrlo).
Umjesto toga, ovaj diskurs sudjeluje u političkom projektu Izraela da delegitimizira palestinsku stvar i da praktično jednom zauvijek ukloni palestinsko pitanje s međunarodnog dnevnog reda.
